دو اثر هاشم طلائیان بجستانی ثبت موزه ملی شده است

اول فروردین سال ۱۳۶۴ در بجستان کودکی چشم به دنیا گشود که امروز هم‌محله‌ای ماست و نه تنها افتخار استان، بلکه مایه مباهات کشورش است. هاشم طلائیان بجستانی از نوادگان مرحوم کربلایی علیجان سلیمانیان بجستانی است که دارای خط زیبا بوده و در مجالس مرحوم صدر و مرحوم استاد کربلایی‌جان به نگارش قرآن می‌پرداخته‌است.

اواکنون شاگرد استاد محمود فرشچیان است و دو اثرش که ثبت موزه ملی شده، امضای این استاد بین‌المللی را دارد. طلائیان، مدرک دکترایش در رشته هنر‌های تجسمی را از آلمان گرفته و علاوه بر آن از سوی آکادمی هنر اروپا و آکادمی آمریکا مدرک دکترای افتخاری دریافت کرده و عضو افتخاری آکادمی هنر در اروپا و آمریکاست. قراری با او می‌گذاریم تا بیشتر با خودش و زندگی‌اش آشنا شویم.

هاشم طلائیان از کودکی علاقه و استعداد ذاتی به نقاشی و خطاطی داشته و همواره از خواهر و برادرانش می‌خواسته صفحات پایینی دفاترشان را برایش خالی بگذارند تا در آن نقاشی بکشد. گاهی هم که برگه سفید پیدا نمی‌کرده، روی نوشته‌ها نقاشی می‌کرده‌است. روز اولی که به دبستان می‌رود، معلم از همه دانش‌آموزان خواسته تا بروند روی تخته نقاشی بکشند.

هاشم طلائیان آخرین نفر نوبتش می‌شود و وقتی نقاشی را می‌کشد، همه بچه‌ها برایش دست می‌زنند. دقیق یادش نیست چه تصویری کشیده، اما می‌گوید آنقدر زیبا بوده که معلمش به وجد می‌آید و می‌رود سایر معلم‌ها را صدا می‌کند تا آن‌ها هم بیایند نقاشی او را ببینند.

در اواسط سال که از طرف اداره آموزش‌وپرورش برای بازدید به مدرسه آن‌ها می‌آیند، فردی که از کلاس آن‌ها بازدید می‌کرده، در زنگ نقاشی وارد کلاس هاشم طلائیان می‌شود و هنگامی که دفتر نقاشی او را ورق می‌زند، متوجه استعداد سرشارش می‌شود و روی دفترش مطلبی می‌نویسد و می‌گوید وقتی بزرگ شدی این را بخوان.

طلائیان هنوز آن برگه را دارد که رویش نوشته: «بشنو از من کودک من، پیش چشم مرد فردا، زندگانی خواه تیره خواه روشن، هست زیبا، هست زیبا، هست زیبا». در همین کلاس اول بوده که پدرش پوستر عصر عاشورای استاد فرشچیان را می‌خرد. هاشم ساعت‌ها پای این پوستر می‌نشسته که آن را نقاشی کند، تا حدی هم موفق می‌شود و در حد خودش تصویری شبیه همان را می‌کشد.

هر چند استعداد سرشار و خدادادی او از ابتدا نمایان بوده، اما آن زمان کسی فکر نمی‌کرده روزی آثار هاشم طلائیان جوایز ملی و بین‌المللی را به خود اختصاص دهد. او بدون هیچ استاد و کلاس متفرقه‌ای همچنان برترین خط و نقاشی را داشته‌است.

وقتی در مقطع راهنمایی بوده، روزی معلمش در نامه‌ای خطاب به والدینش می‌نویسد: «هاشم در کیفش پوستر‌هایی دارد که می‌گوید مال استاد فرشچیان است، او همواره نقاشی می‌کشد و من نگرانم این نقاشی کشیدن‌ها به درسش لطمه وارد کند.» گویا این معلم هم باور نداشته طلائیان روزی شاگرد ویژه استاد فرشچیان می‌شود و آثار خط و نقاشی‌اش آینده‌ای فراتر از آنچه معلم تصور می‌کرده را برایش رقم می‌زند.

از تحصیل در رشته ورزشی تا خلق هنری تأثیرگذار در جهان اسلام

او سال ۸۳ وارد دانشگاه می‌شود و در مقطع کاردانی تربیت‌بدنی مشغول تحصیل می‌شود. طلائیان به ورزش هم علاقه داشته و برای همین این رشته را انتخاب می‌کند، اما علاقه به هنر او را آرام نمی‌گذارد؛ بنابراین تحصیلات تکمیلی را در رشته هنر ادامه می‌دهد.

استعداد بی‌نظیرش او را به آلمان می‌کشاند و دکترایش در رشته هنر‌های تجسمی را از این کشور می‌گیرد. او سال ۹۰ در جشنواره جوان برتر ایرانی، تندیس جوان و اندیشمند برتر استان را به خود اختصاص می‌دهد. این هنرمند برگزیده، سال ۹۱ موفق به خلق اثر زیبای «سوره بقره» می‌شود که به لحاظ شیوه تحریر در جهان اسلام بی‌نظیر است. این اثر او رتبه دوم جشنواره جهانی اسلام را از آن خود می‌کند و کاندیدای رتبه برگزیده جشنواره جهانی هنر می‌شود.

او درباره این اثرش توضیح می‌دهد: سوره بقره بزرگ‌ترین سوره قرآن است که در آن نکات بسیار ظریفی درباره حقوق انسانی نهفته‌است. این سوره، اولش با ستایش خدا آغاز می‌شود و به واسطه داشتن آیت‌الکرسی، نقطه اوج قرآن محسوب می‌شود و بسیار ارزشمند است.

طلائیان با بیان اینکه تابلوی سوره بقره در حدود یک متر در ۲ متر است که به خط شکسته نستعلیق تحریر شده و در قلب آن سوره مبارکه توحید به چشم می‌خورد، می‌گوید: برای نگارش این اثر حدود یک سال زمان صرف کردم و در آن از قلم دانگ یک میلی متر تا ۴ سانتی‌متر استفاده شده‌است.

او ادامه می‌دهد: پشت نقاشی اروپایی‌ها، همواره فلسفه‌ای وجود دارد، همانند استاد فرشچیان که پشت تک‌تک آثارش فلسفه‌ای نهفته‌است. برای مخاطبان آن‌ها هم مهم است که بدانند یک اثر هنری با چه فلسفه‌ای خلق شده است؛ بنابراین پس از نمایش تابلوی سوره بقره در آلمان، غیر مسلمانان مدت‌ها به نوع نگارش و تذهیب‌های آن توجه می‌کردند و کش و قوس‌هایی که در نوشتار آیات بود، موجب می‌شد تا بپرسند این کلمات چیست که به این شکل نوشته شده و چه فلسفه‌ای پشت آن است.

وقتی به آن‌ها گفتیم که نگارشی از قرآن است، پرسیدند قرآن چیست؟ البته بیشترشان آشنایی مختصری با قرآن داشتند، ولی دوست داشتند درباره تفاوت کتاب مسلمانان با دین مسیحی و یهود بیشتر بدانند. خوشبختانه دوستان ما از نکات علمی و کلیدی قرآن اطلاعاتی به آن افراد دادند و سرانجام بعد از پروسه زمانی زیاد به ما اطلاع داده‌شد که بین ۴۰ تا ۵۰ نفر آن‌ها به قرآن و دین اسلام گرایش پیدا کرده‌اند.

وی بیان کرد: آن افراد بعد از گرایش به قرآن و دین اسلام، تفسیر المیزان را که به زبان انگلیسی هم ترجمه شده‌است، خواندند و خیلی هم خوششان آمد؛ تا جایی که در مقالاتشان از این ۲ کتاب استفاده کردند.

صورتگری لحظه تولد یک آیه

طلائیان سال ۹۱ از سوی جامعه آکادمیک   T.U.V  international آلمان گواهی‌نامه بین‌المللی مهارت را دریافت می‌کند. او سال ۹۲ برای اولین‌بار آثارش را به استاد فرشچیان نشان می‌دهد. فرشچیان او را تحسین می‌کند و می‌پرسد استادت چه کسی است؟ وقتی می‌گوید استادی نداشته و خودش به طرح آثار پرداخته، تعجب فرشچیان بیشتر می‌شود و او هم به استعداد بی‌نظیر این هنرمند پی می‌برد. از آن زمان طلائیان شاگرد فرشچیان می‌شود و با رهنمود‌های او کارش را ادامه می‌دهد.

سال ۲۰۱۷ که مشهد به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام انتخاب می‌شود، در حضور معاون دبیرکل سازمان کنفرانس کشور‌های اسلامی، نشان پایتخت فرهنگی را به طلائیان اهدا می‌کنند. شهریور امسال نیز در حضور معاون رئیس جمهور و سران چند کشور خارجی از اثرش به نام «شام عاشورا» رونمایی می‌شود. «شام عاشورا» و «اسماء الحسنی»، ۲ اثر طلائیان هستند که ثبت موزه ملی ایران شده و در پای هر دو اثر، امضای استاد فرشچیان است.

مهرماه گذشته که استاد فرشچیان در مشهد حضور داشته، در یکی از هتل‌های ۵ ستاره نزدیک حرم، در حضور برخی مسئولان، چند تن از هنرمندان، آثارشان را به استاد فرشچیان نشان می‌دهند. در این بین فرشچیان آثار طلائیان را مورد تعریف و تمجید قرار می‌دهد و می‌گوید از نظر من شما دیگر استاد هستید.

این روز خاطره‌ای به یاد ماندنی در ذهن طلائیان به یادگار گذاشته؛ چرا که هنرمند تراز اول دنیا، به او که فقط ۳۴ سال سن دارد، لقب استاد می‌دهد. او حدود ۲ ماه پیش یک دیدار خصوصی با لاریجانی، رئیس مجلس داشته و قرار است در صحن علنی مجلس از یکی آثارش رونمایی شود.

طلائیان که آثارش تلفیقی از مینیاتور، تذهیب و خوش‌نویسی است، به یکی از آثار استاد فرشچیان که در آن فرشته‌ای از درون گل بیرون می‌آید، اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: «وقتی از استاد درباره تفسیر این اثر پرسیدم، گفتند فرشته‌ای که از درون گل بیرون می‌آید، اشاره دارد به حقیقت انسان و روح پاک او در هنگام تولد. طلائیان با الهام از این حرف استادش، وقتی آیات الهی را می‌نویسد، سعی دارد با تذهیب و مینیاتور، لحظه تولد یک آیه را صورتگری کند.»

ناگفته نماند طلائیان بسیار مقید است که وقتی دست به قلم می‌شود، حتما با وضو باشد، رو به قبله کار می‌کند، با بسم الله شروع می‌کند و قبل از همه این‌ها وقت زیادی صرف مطالعه می‌کند. او در این‌باره می‌گوید: «هر آیه و سوره قرآن شرح و لزومی دارد و تفاسیر مختلفی بر آن نوشته شده‌است. به عقیده من یک هنرمند قبل از خلق هر اثری باید مطالعه داشته‌باشد تا با علم و آگاهی، بتواند اثری پر معنی را خلق کند.»

فرق بین هنرمند و هنرمندنما

او مطالعه را یک امر واجب برای هر هنرمندی می‌داند و معتقد است کتاب خواندن موجب می‌شود که هنرمندان به سمت تباهی و کج‌رفتاری نروند. گریزی به جشنواره فیلم فجر و لباس‌های عجیب و تیپ‌های خارج از عرف برخی بازیگران می‌زند و ادامه می‌دهد: «۴۰ سال است که از انقلاب می‌گذرد و حدود ۳۷ سال است که سینمای فجر را برگزار می‌کنیم، اما در این میان کمتر می‌بینیم کسی از معنا و مفهوم هنر و رسالت واقعی هنرمند صحبت کند.»

او معتقد است یک بازیگر یا خوش‌نویس معروف الزاماً هنرمند نیست؛ چرا که هنرمند مسئولیتی متعالی بر عهده دارد. طلائیان تصریح می‌کند: «خداوند قرآن کریم را برای مردم نازل کرد و در آن داستان‌ها و مثال‌هایی آورد تا از این طریق انسان بهتر بتواند خالق خویش را بشناسد و به او نزدیک شود، اما چون عظمت و بزرگی خداوند در الفاظ نمی‌گنجد، یک هنرمند وظیفه دارد آنچه را در الفاظ نمی‌گنجد، به مردم نشان دهد.»

او می‌افزاید: «هنرمند باید ابزار هنر را در جهت رساندن مردم به خدا و زیبایی‌های هستی به کار گیرد، اما متأسفانه امروزه با هنرمندنما‌هایی مواجه هستیم که به اسم روشن‌فکری از دین فاصله گرفته‌اند، از پیامبر (ص)، نهج‌البلاغه و شخصیت حضرت علی (ع) چیزی نمی‌دانند و به جای اینکه با افزایش علم، سعی در جلب توجه داشته‌باشند، با پوشیدن لباس‌های خارج از عرف توجه مردم را به خود جلب می‎کنند.» طلائیان تأکید می‌کند: «تمام این‌ها ناشی از آن است که هنرمندان ما اهل مطالعه نیستند.»

سپس از استادش و آخرین باری که با او به زیارت حرم رضوی رفته، یادی می‌کند و می‌گوید: «استاد فرشچیان با ۹۰ سال سن، نماز اول وقتش ترک نمی‌شود، هنوز روزه می‌گیرد و نماز شب می‌خواند و در عین اینکه به خاطر هنر فوق‌العاده‌اش یک شخصیت بین‌المللی است که چند اثرش در سازمان ملل رونمایی شده، آنقدر ساده و با تواضع از کنار مردم عبور می‌کند که اگر کسی او را نشناسد، اصلاً توجهش جلب نمی‌شود.»

به نظر طلائیان این رفتار استاد فرشچیان نشان‌دهنده نهایت حلم و علم و رفتار هنرمندنما‌های امروزی نشان‌دهنده فقر فرهنگی آن‌هاست. او یادآوری می‌کند: «تلاش برای کسب درآمد و زندگی مرفه بد نیست، اما در این مسیر باید حواسمان باشد که با چه رفتار‌هایی موجب انحطاط جامعه می‌شویم و با چه رفتار‌هایی می‌توانیم تمدن و فرهنگ چند هزار ساله ایرانی را به دنیا نشان دهیم.»

رساندن کلام الهی به غیرمسلمانان

طلائیان که از اینترنشنال آلمان و آکادمی هنر اروپا و آکادمی آمریکا مدرک دکترای افتخاری دریافت کرده و عضو افتخاری آکادمی هنر در اروپا و آمریکاست، از جانب کشور‌های آلمان، ترکیه و ایتالیا پیشنهاد اقامت داشته‌است. این کشور‌ها حاضر بودند امکانات رفاهی را در اختیارش بگذارند و او هر طرحی را که دوست دارد، خلق کند (حتی هنر قرآنی)، اما انتشار اثر هنری از سوی آن کشور باشد، ولی طلائیان با این موضوع مخالفت کرده و ترجیح داده است نام کشورش ایران را پر آوازه کند.

او به قول خودش اکنون برای فرشته‌ها می‌نویسد. البته نه فرشته‌های آسمانی! او آثارش را به مزایده می‌گذارد و بخشی از درآمد آن را به مؤسسه خیریه خانه فرشتگان مشهد که مرکز نگهداری کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست است، اهدا می‌کند. وقتی از طلائیان درباره برنامه‌های آینده‌اش می‌پرسیم، می‌گوید: «تاکنون آثارم به صورت تکی و جداگانه در کشور‌های مختلف رونمایی شده است،  اما می‌خواهم در کشور‌های خارجی نمایشگاه برگزار کنم.»

او هدفش از این کار را ترویج کلام الهی بیان می‌کند و توضیح می‌دهد: «وقتی می‌بینم تابلوی سوره بقره این قدر بر بینندگان خارجی تأثیر گذاشته و موجب توجه و گرایش آن‌ها به اسلام شده، دوست دارم نمایشگاه برگزار کنم تا بدین وسیله زیبایی‌های کلام حضرت حق برای غیر مسلمانان آشکار شود.»

طلائیان در کنار تذهیب و خوش‌نویسی، ۲۰ سال است که موسیقی ایرانی کار می‌کند و در کنار مهرداد متبسم دف را فرا گرفته‌است. او علاقه زیادی به موسیقی سنتی ایرانی دارد و صدای علیرضا افتخاری را عاشقانه دوست دارد. او می‌گوید: «صدای افتخاری یادآور خاطرات کودکی و همدم دلتنگی‌های من است.»

* این گزارش پنج شنبه، ۲۵ بهمن ۹۷ در شماره ۳۱۷ شهرآرامحله منطقه ۱۱ چاپ شده است.